طایفه زند
طایفه زند نام یکی از طوایف لک است[۱]. اصالت طوایف زند بر می‌گردد به لک‌های کوچ رو که در الشتر زندگی می‌کرده‌اند. لک‌های الشتر از نسل امرای حسنویه که ازکرد های شهرزور بوده و به این منطقه مهاجرت کرده‌اند میباشند. کریم خان زند و لطفعلی خان زند پادشاهان سلسله زندیه از افراد مشهور این طایفه هستند. جمع کثیری از زند در زمان صفویه به ملایر و دره گز خراسان تبعید شدند. طوایف زند در ایّام تسلّط عثمانی‌ها بر مغرب ایران در عهد افاغنه گاهی بر ترکان می‌تاختند و زمانی بر افغانان. به ظاهر کریم خان در جلب حمایت طوایف لر توفیق چندانی نداشته است. [۲]
سایکس، بهرام افراسیابی، محمدعلی سلطانی، محمد امین زکی، اسکندر امان الهی، ایل بگ جاف، بارون دوبد، سیروس بهرام، عبداالله شهبازی و جان پری براین نظرند که خاندان زند یکی از طوایف لک است و می گویند: مردمان این خاندان در کوه های زاگرس سکونت داشته اند و بعد ازکوچاندن آنان در قلعه پری اسکان یافته اند.
رساله‌ی دکتری جان. ر. پری دردانشگاه کمبریج در سال ۱۹۶۹میلادی در مورد کریم‌خان زند، طایفه‌ی زند را این گونه معرفی کرده‌است: « طایفه‌ی زند سه تیره‌ی مشخص دارد:
زند بگله
زند هزاره
خراجی
تشمال کریم (کریم خان زند) از تیره‌ی زند بگله بود. تیره‌ی زند بگله مهم‌ترین تیره‌ی طایفه‌ی زند به حساب می‌آمده است. طایفه‌ی زند گروهی بودند با معیشت شبانی که از اراضی دامنه‌ی زاگرس به روستاهای پری و کمازان در نزدیکی ملایر کوچ کرده بودند.» معمولاً زندها را شاخه‌ای از طوایف لک به حساب آورده‌اند. یقیناً از نواحی شمال لرستان کوچ کرده و به وسیله شاه عباس صفوی در اطراف ملایر اسکان داده شده‌اند. [۳]
زمانی که شمار جمعیتی این خاندان، افزایش می یابد، قدرت آنان نیز در منطقه سکونتشان روبه گسترش می نهد و گروه های دیگری از مردان اطراف آنان بدانها می پیوندند و سه تیره به نامهای: زند بلگه، زند هزاره و زندخراجی را تشکیل میدهند. در نتیجه کوچاندن عده ای از آنان از سوی آغامحمدخان قاجار به لرستان و کوچ کردن گروه های دیگر از آنان بسوی عراق بدلایلی مختلف پراکنده شده اند و در مناطق ذیل جای گرفته اند:
پس از کریم خان زند (وکیل‌الرعایا)، سلسله زندیه رو به سقوط رفت، تا جایی که بازماندگان این طایفه را به شهرهای بد آب و هوا و دور از شیراز (پایتخت حکومت) - قم - گرمسار - ورامین - خراسان - ملایر - جنوب تهران (یافت آباد) تبعید کردند. امروزه در استان‌های خراسان ولرستان و همدان و کردستان و فارس و تهران وقم و سمنان طوایف «زند» پراکنده شده اند:
قم: اسکندرامان الهی می گوید: پنج تیره از عشیره زند در نزدیکی قم اسکان یافته اند و همچنین بدین اشاره می کند: کلانتر زندیان همراه با عشیره کشکولی کوچک می زیند و زمستانان در منطقه"هنگام" و تابستانها نیز در منطق کاکاک جای می گیرند. علاوه بر این تیره از زندیان، خاندان حسن آغای زندی با عشیره کشکول بزرگ همزیستی دارند و در مناطق فارس و شیراز و قشقایی موجودیت دارند.
خانقین: محمدعلی سلطانی می گوید: چهار تیره از زندیان به نامهای: محمد صالح، آغا طاهر، طاهرخان و علیان خانی در منطقه خانقین اسکان یافته اند.
سنندج : ایرج افشار سیستانی اثبات می کند چند تیره از عشیره زند در منطقه سنندج سکونت دارند و کار آنان کشاورزی و دامپروری است و دارای مذهب شافعی هستند.
کرکوک : لیلا نامق در مورد تیره ای از عشیره زند بحث می کند و در هردو روستای کوله جوب و خجی سروه در منطقه قره تپه و کفری سکونت دارند و براساس سرشمار ی سال ۱۹۵۶ میلادی، تعداد آنان ۷۳۷ نفر بوده است.
خراسان: علی میرنیا بدین اشاره می کند که تیره هایی از عشیره زند در هردو منطقه درگز و نوخندان و کلات در استان خراسان اسکان گزیده اند.
بغداد و دیاله : عباس عزاوی اینار روشن می کند: چند تیره ای از عشیره زند در سواحل رودخانه دیاله در روستاهای جوسه تپان، للبن، قیچی، قوبه، بان سنوق، کوکز، اجیلر، هودلی و تپه علی ساکن می باشند.
**زندگی یعنی جستجوی دائم**